مروری بر صنعت بازیافت کشور در گفتگوی ویکی‌صنعت با رییس اتحادیه
اگر به کمک یک برنامه برد-برد، شهروندان در فرآیند جمع‌آوری ضایعات تفکیک‌شده مشارکت نمایند می‌توان به توسعه فن‌آوری و مهارتی در این حوزه امیدوار بود و چنانچه این امر حاصل نگردد اگر تمام کشور را شهرداری کنیم و تمام بودجه کشور را هم به شهرداری‌ها اختصاص دهیم باز هم بهبودی در این حوزه به‌دست نخواهد آمد.
صنعت بازیافت جزو صنایعی است که نسبت به بسیاری از صنایع دیگر، جدید است و روز به روز بر وسعت آن افزوده می شود و زندگی شهری و صنعتی در جای جای جهان و توجه روز افزون به حفظ محیط زیست ضرورت رونق این صنعت را دوچندان کرده است. نظر شما در این زمینه چیست؟
با وقوع انقلاب صنعتی بشر دریافت که هر قدر با شدت و سرعت بیشتر بر معادن و منابع طبیعی دست اندازد و آنها را تهی سازد به ثروت و قدرت بیشتری دست می‌یابد. این روند از یک سو موج تخریب محیط زیست و مواجهه انسان با بیماری‌های گوناگون و عوارض بهداشتی پیچیده را در پی داشت و از سوی دیگر جهان را با تهی شدن از معادن و منابع طبیعی مواجه ساخت. در چنین شرایطی ضرورت داشت که بشر فرآوری و استفاده مجدد از ضایعات ناشی از زنجیره ارزش به عنوان نهاده‌های ورودی به این زنجیره را در دستور کار قرار دهد که با همین رویکرد صنایع بازیافت در جهان، توسعه و رونق یافته است.
صنعت بازیافت در جهان به چه شکل است و چه وضعیتی دارد؟
امروزه اقتصاد چرخشی در حال جایگزین شدن به جای اقتصاد خطی است. ضرب‌المثلی مشهور ثروت جهان را همان طور که در میانه قرن ۲۰ از آن صاحبان معادن بود در میانه قرن ۲۱ از آن بازیافت‌کنندگان می‌داند. امروزه بالغ بر ۲۰ درصد اقتصاد چین و حدود ۷ درصد اقتصاد آلمان مبتنی بر بازیافت است و جریانی از سرمایه‌گذاری‌های کشورهای پیشرفته در کشورهای کمتر توسعه‌یافته به دنبال تضمین تامین پایدار منابع اولیه مورد نیاز این کشورها در آینده نه‌چندان دوری است که بازیافت اصلی‌ترین منبع برای تامین نهاده‌های زنجیره‌ارزش در جهان خواهد بود.
چرا از صنعت بازیافت به طلای کثیف یاد می شود؟
عبارت «طلای کثیف» که بعضا به پسماند گفته می‌شود محصول یک مغالطه کلامی است. چرا که اگر کشوری در بازیافت قدرتمند باشد هیچگاه ضایعات با ارزش خود را به شکلی از دست نخواهد داد که پسماند و کثیف شود. در حقیقت اگر ضایعاتدر یک زنجیره بازیافت واجد ارزش باشند هیچگاه کثیف نخواهند شد همان‌طور که طلا همواره برای بشر اهمیت داشته و بر روی سر جای داشته و نه در کثیفی‌ها.
وضعیت صنعت بازیافت در ایران چگونه است؟
عدم وجود مناسبات شفاف در بازار پسماند و ضایعات قابل بازیافت موجب سرازیر شدن ۸۰ درصد ارزش‌افزوده زنجیره بازیافت به جیب سوداگران این حوزه و عدم توسعه صنایع بازیافت گردیده. متاسفانه در حال حاضر صنایع بازیافت قانونی به زحمت یک درصد پسماندهای کشور را پوشش داده و برای اقتصادمان در حدود پانصد میلیون دلار ارزش افزوده خلق می‌کنند. این در حالی است که بازیافت تنها سی درصد ضایعات کشور می‌تواند سالانه این رقم را تا ۱۰میلیارد دلار افزایش دهد و موجب ایجاد بالغ بر یک میلیون و دویست هزار نفر فرصت شغلی پایدار در این زنجیره در سطح کشور گردد.
در حال حاضر در سطح بین المللی و داخلی، در چه حوزه‌هایی بازیافت صورت می گیرد؟
در سطح بین‌المللی بازیافت انواع ضایعات الکترونیک، ضایعات شیمیایی و پتروشیمیایی، پلیمری، سلولزی، فلزی، منسوجات و ضایعات ارگانیک اعم از غذایی و کشاورزی و همچنین وسایل نقلیه، ماشین‌آلات و لوازم منزل به شدت رایج است. در ایران بیشتر تمرکز بر ضایعات پلیمری، فلزی و سلولزی است و در سایر حوزه‌ها تا وضعیت مطلوب فاصله بسیاری داریم.
در حال حاضر چه رشته های صنعتی، مواد اولیه خود را از صنعت بازیافت تامین می کنند؟
در شرایط ویژه‌ای که کشور در اثر تحریمها پیدا کرده برخی صنایع رو به تامین نهاده‌های خود از بازیافت آورده‌اند که صنایع کاغذ و مقوا و همچنین صنعت فولاد پیشتاز این حوزه هستند و در ادامه می‌توان به صنایعی نظیر تولید روغن موتور و نیز الیاف پلی‌استر از بازیافت اشاره نمود.
آیا برنامه ای برای توسعه صنعت بازیافت در ایران وجود دارد؟
الحمدلله در مقام حرف تمام مسئولین شعار توسعه بازیافت را می‌دهند اما در مقام عمل از آنجا که توسعه صنایع بازیافت به منزله تمکین شهرداری‌ها و بخشهایی از حاکمیت از مباحثی نظیر حقوق مالکیت و حقوق رقابت می‌باشد، تا جایگاهی قابل قبول فاصله بسیاری داریم. یکی از کلیدی‌ترین اهداف اتحادیه صنایع بازیافت در سه سال گذشته، تاسیس نهاد تنظیم‌گر مناسبات بازار پسماند و ضایعات قابل بازیافت است که قادر به حل بخش قابل توجهی از مشکلات محیط این کسب و کار خواهد بود که امیدواریم هر چه سریعتر نتیجه یابد.
آیا در حوزه بازیافت، واردات آخال صورت می گیرد؟
آخال یا به شکلی تعمیم‌یافته انواع ضایعات قابل بازیافت، خوراک خام صنایع بازیافت هستند که در صورت واردات، توانایی صنایع بازیافت در خلق ارزش‌افزوده را افزایش می‌دهند. با توجه به بحرانهای حادی که امروزه در اثر مدیریت ناکارآمد پسماند در کشور وجود دارد، اساسا دستگاههای مسئول دید مثبتی نسبت به وارد ضایعات به کشور ندارند و بر همین اساس این امر در ابعادی بسیار محدود در جریان است.
صنعت بازیافت بیشتر تکنولوژی محور است یا کاربرمحور؟
در ابتدا مشارکت‌محور. اگر به کمک یک برنامه برد-برد، شهروندان در فرآیند جمع‌آوری ضایعات تفکیک‌شده مشارکت نمایند می‌توان به توسعه فن‌آوری و مهارتی در این حوزه امیدوار بود و چنانچه این امر حاصل نگردد اگر تمام کشور را شهرداری کنیم و تمام بودجه کشور را هم به شهرداری‌ها اختصاص دهیم باز هم بهبودی در این حوزه به‌دست نخواهد آمد.
آیا شرکتهای دانش بنیان ظرفیت مناسبی برای رشد و توسعه این صنعت دارند؟
من شخصا با کلمه «دانش بنیان» مشکل دارم! آیا می‌شود بر مبنایی به جز دانش خلق ارزش نمود؟ آیا کسبوکار یک نانوا که در طول زمان با چندین هزار آزمایش بهترین فرمول را برای عمل‌آوری خمیر نانوایی به دست آورده، اما تحصیلات دانشگاهی ندارد «جهل بنیان» است و هر دکانی که چند دانشگاهی آن را اداره کنند دانش‌بنیان؟ بنده معتقدم که یقینا دانش موتور توسعه زنجیره بازیافت بوده و هست اما این واقعیت ارتباطی با چارچوب متدوال معاونت علمی فن‌آوری ریاست جمهوری در تعریف کسب‌وکارهای دانش‌بنیان ندارد.
آیا شرکتهای بازیافتی در بورس هم وارد شده اند؟
بازیافت بخش غالب فرآیند کارخانجاتی نظیر فولاد خوزستان، ذوب‌آهن اصفهان، فولاد خراسان، چوب و کاغذ مازندران، چوب و کاغذ کاوه و … را تشکیل می‌دهد که همگی در بورس حضور داشته و از شرکتهای موفق در بازار سرمایه هستند.
صنایع بازیافت عموما جزء صنایع کوچک و متوسط هستند یا صنایع بزرگ نیز در این حوزه فعالیت می کنند؟
با توضیحاتی که عرض شد، صنایع کوچک و متوسط.
آیا نظام تامین مالی داخل کشور از صنعت بازیافت حمایت می کند و تولیدکنندگان این حوزه امکان استفاده از منابع مالی کشور را به سهولت دارند؟
خیر. متاسفانه هنوز از نظر مفهوم بسیاری از مدیران و شهروندان کشور تعریف دقیق بازیافت را نمی‌دانند و این باعث شده که بخش زیادی از ایشان و در پی ایشان شبکه تامین مالی، تصورشان از یک بازیافت‌کننده زباله‌گردانی باشد که شبکه غیرقانونی مدیریت پسماند را تامین اداره می‌کنند و لذا راغب به تامین منابع این حوزه نباشند.
آیا صنعت بازیافت در ایران صادرات هم انجام می دهد؟
در برخی شاخه‌های نظیر روغن‌موتور یا الیاف پلی‌استر بازیافتی بازارهای صادراتی کشور تا حد قابل‌توجهی رونق دارد و در سایر شاخه‌ها نیز کمابیش بازارهای صادراتی در حال توسعه هستند.
صنعت بازیافت چند درصد از تولیدناخالص داخلی را شامل می شود؟
در حدود یک دهم درصد.
در سال جهش تولید آیا اتفاقات خوبی برای صنعت شما افتاد یا نه؟
انتظار معجزه در تغییر رفتار برخی مدیران نسبت به صنایع بازیافت انتظاری بی‌مورد است و اگر خیر نمی‌رسانند کافی است اجازه دهند بخش خصوصی این صنعت را توسعه دهد.
آیا در تدوین استراتژی های توسعه صنعتی به صنعت بازیافت توجهی می شود؟
تمام تلاشمان در تدوین استراتژی توسعه صنعتی بر این معنا استوار است که بازیافت موجب افزایش تاب‌آوری اقتصاد کشور (اقتصاد مقاومتی) و توسعه فن‌آوری‌های برافکن خواهد شد که امیدواریم یک هم‌افزایی و همراهی فعالان متنوع و مختلف این حوزه سیاستهای کلان کشور را به سمت توسعه بازیافت ببرد.
Fullscreen Mode
