چرخه بازیافت در کشور در ابتدایی ترین مرحله است.

مصاحبه دکتر علی میرخان مدیرعامل گروه صنعتی پیکره و بازرس اتحادیه صنایع بازیافت ایران با ماهنامه بسپار/ ایران پلیمر

بحث بازیافت (چه در مواد پلیمری و چه غیر آن) یکی از پتانسیل­ های کمتر شناخته شده و یا کمتر بها داده شده، در اقتصاد ایران است. بخشی که با داشتن ارزش افزوده بالا و نکات مثبت زیست محیطی فراوان، همچنان نگاه جدی را به خود جلب نکرده است. اتحادیه صنایع بازیافت ایران اجتماع صنعتگرانی است که پا به عرصه اقتصاد سبز نهاده اند تا به رغم تمام مشکلات و دشواری‌ها، فعالیت خود را در خدمت به محیط زیست و‌ میراث ماندگار نسل‌های بعد، پیگیری کنند. علی میرخان از پیشکسوتان شناخته شده صنعت پلاستیک و بسته بندی کشور و یکی از افراد دغدغه مندی است که از سی سال پیش تا کنون در زمینه نهادینه کردن هرچه بیشتر مقوله بازیافت کوشیده است. در این مصاحبه، وی حال کنونی صنعت بازیافت ایران را ناخوش ارزیابی می­کند اما با قطعیتی که در آینده ­ی روشن این صنعت می­بیند، دلگرممان می­کند.

میرخان: بیشتر فعالیت­های من مربوط به سال­های اخیر نیست و قبل از انقلاب بنیان شرکت پیکره با هدف ۱- کمک به محیط زیست و جلوگیری از نابودی جنگل­ها ۲- استفاده و بهره گیری از محصولات بازیافتی مختلف تاسیس شد. دکترای اقتصاد دارم که ارتباطی به این مقوله ندارد و به بحث کلی اقتصادی مربوط است. اقتصاد امروز نشات گرفته از بازیافت است و اگر بازیافت را با دقت و توجه بیشتری پی بگیریم آینده­ی خود و نسل­های آینده را تضمین کرده­ایم. در غیر این صورت یقینا به سمت نابودی خواهیم رفت.
این گروه ۵۰ سال پیش تاسیس شد و بیش از نیم قرن است که به فعالیت خود ادامه می­دهد. یکی از مجموعه­های تولیدی این شرکت در بحت بازیافت پیشگام بوده و از ۳۰ سال پیش تاسیس شده است. در حال حاضر سه مجموعه بازیافت داریم و ۴۵ درصد تولیدات آن از مواد بازیافتی که در خود مجموعه فرآوری شده تولید می شود و پیشرفته ترین محصولات را به بازار عرضه می­کنند. در طول ۵۰ سال فعالیت، نهادهای مختلفی را بنیان گذاری کردیم یا در تشکیل آن­ها سهیم بودیم از جمله اتحادیه صنایع بازیافت ایران. این اتحادیه زیر مجموعه­ی شاخه­ های مختلف صنعت است. بازیافت زباله، بازیافت آب، بازیافت روغن و محصولات نفتی، بازیافت مواد شیمیایی و پتروشیمیایی، بازیافت انواع سلولوزها مثل چوب و کاغذ و آخال­های مختلف در بحث مواد کانی غیر فلزی مانند انواع شیشه­ها و نخاله­های ساختمانی و در بخش لوازم الکترونیک انواع محصولات از رده خارج الکترونیک را نیز شامل می­شود. در بخش فلزات بازیافت انواع فلز و خودرو های فرسوده نیز وجود دارد. این خلاصه ای از فعالیت مجموعه­­ ی صنایع بازیافت ایران است.
کلیه حرکت­های امروزی پیکره پیشرفته و با دانش آلمان و آمریکا است. در مجموع هنوز تکنولوژی چینی به آن وارد نکرده ­ایم. در بخش صنایع پتروشیمی بسیار فعال هستیم و بیشتر خطوط بسته بندی مجموعه­های پتروشیمی توسط پیکره نصب و راه اندازی می­شود. خطوط بسته بندی ۳۴ پتروشیمی بزرگ کشور متعلق به پیکره است. ۸۴ مجموعه بزرگ سیمان کشور نیز به همین ترتیب. لوازم بسته بندی از جمله کیسه­ های مواد پلیمری، تسمه ­ها و وسایل جا به جایی و همچنین ظروف مواد خوراکی را نیز ارایه می­کنیم.

بسپار- با توجه به اینکه بازرس اتحادیه بازیافت ایران هستید، با فعالیت های انجام شده در این اتحادیه، خوانندگان ما را بیشتر آشنا کنید …
میرخان: اتحادیه در سال ۱۳۹۳ با هدف ایجاد زیرساخت مناسب در بحث بازیافت و قانون گذاری صحیح در این بخش تشکیل شد. در انتخابات اخیر دوره ­ی سوم هیات مدیره بنده به عنوان بازرس انتخاب شدم و در جریان فعالیت­های اتحادیه هستم.
ما شروع به اعمال تغییراتی در قانون پسماند کردیم و به مجلس شورای اسلامی ارایه شد و برخی تصویب شد و برخی دیگر در شرف تصویب است. بنابراین اصلاح قوانین و در میان گذاشتن راهکارها با نهادهای بزرگ کشور از جمله فعالیت­های اتحادیه است.
انرژی، یک کالای مصرفی و بازیافتی است و یک وسیله است نه یک کالای مصرفی. سعی داریم تا این دید را در نهادهای تاثیرگذار در این زمینه ایجاد کنیم و جلوی صادرات مواد قابل بازیافت را بگیریم.
حدود ۲۴۰ شرکت در حال حاضر عضو اتحادیه صنایع بازیافت هستند. شرکت­های عضو باید به نحوی با صنعت بازیافت ارتباط داشته باشند. گروه مهندسین بازیافت، ماشین سازان، تولید کننده مواد جانبی بازیافت، شرکت­ها و نهادهایی که جمع آوری محصولات بازیافتی را بر عهده دارند، شرکت­­­های بازیافت مستقیم و هر شرکتی که با مقوله ­ی بازیافت مرتبط باشد می­تواند به عضویت اتحادیه درآید.

بسپار- اتحادیه چه خدمات و تسهیلاتی برای اعضا فراهم می­کند؟
میرخان: در راستای قوانین بنیادی که برای صنعت بازیافت تدوین شد، اصلاح قانون مالیات­ها برای فعالین این صنعت بوده است از بخش علمی تا عملی. برای بخشی معافیت مالیاتی گرفتیم و در دیگر بخش­ها به حداقل رساندیم. مالیات بر ارزش افزوده نیز در حال تعدیل و هدفمندسازی است.

بسپار- آیا سیستم جمع آوری و بازیافت پلاستیک در کشور دارای یک سازوکار مشخص است؟ ارزیابی شما از این مکانیسم احتمالی چیست؟
میرخان: چرخه­ ی بازیافت در کشور در ابتدایی ترین مرحله خود قرار دارد. از خانواده که مواد بازیافتی را تولید می­کنند گرفته تا نهادهایی مانند شهرداری و سایر نهادهای متفرقه و بی هویت جمع آوری پسماند.
نحوه ­ی انتقال پسماند به صنعتگران و سیستم بازیافت، جداسازی آن و استفاده صحیح مواد بازیافتی نامشخص است به طوری که در مواردی با بهداشت جامعه در تناقض است و نه برنامه­ای برای اصلاح آن وجود دارد و نه متولی برای تغییر این ساز و کار. جامعه ناآگاه نیز مواد غیربهداشتی که به دست سوداگران تولید شده را مورد استفاده قرار می­دهد که تبعات منفی زیادی دارد. بنابراین، چرخه­ ی بازیافت در همه­ ی بخش­ها جای کار فراوانی برای بهبود دارد. به همین دلیل ما در بحث فلسفی، همه­ی جوانب بازیافت از جمله بهداشت جسمی و روانی جامعه، وضعیت معیشتی مردم، متولی گری بازیافت و ده­ها مورد دیگر را ارزیابی می­کنیم. این موضوعات بعدها به صورت جزوه­هایی درخواهد آمد که از پیش دبستانی تا بزرگسالان را آموزش و آگاهی می­دهد.

بسپار- آیا آماری از میزان تولید پلاستیک و ضایعات در کشور موجود هست؟
میرخان: خیر. متاسفانه به دلیل عدم وجود روش صحیح و متولی، آماری صحیح برای ارزیابی این بخش در دست نیست.

بسپار- در حال حاضر بحث صادرات ضایعات پلاستیک و دوباره تولید آن­ها در سایر کشورها مطرح شده و ارزش افزوده حاصل از آن به جیب سایر کشورها می­رود. پیشنهادی در این خصوص دارید؟ آیا باید صادرات آن ممنوع شود؟
میرخان: صادرات مواد بازیافتی قطعا باید ممنوع شود و در حال حاضر رایزنی­ هایی با وزارت صنایع و معادن انجام داده­ایم تا این امر به سرانجام برسد. در حال حاضر ممنوعیت چند مورد صورت گرفته و به تدریج و با پیگیری­های مستمر، محصولات مختلف را به آن اضافه خواهیم کرد.

بسپار- آیا تفکیک زباله از مبدا را به نفع بازیافت در کشور می دانید و راهی برای اجرایی کردن آن پیشنهاد دارید؟
میرخان: مهم ترین بخش بازیافت، تجانس در بازیافت مواد است. یعنی مواد همجنس بازیافت شوند. در جداسازی از مبدا هر جنسی جدا می­شود و آلودگی به مواد بازیافتی راه نمی­یابد. جداسازی از مبدا، بازیافت را تسهیل کرده، قیمت و انرژی مصرف شده را کاهش می­دهد و بهداشتی تر است. در تمام جهان نیز پیاده سازی می­شود و کشور آلمان پیشتاز جداسازی در مبدا است به گونه ای که نزدیک به ۸۰ درصد جداسازی در مبدا صورت گرفته و بالاترین ارزش افزوده در مواد بازیافتی را از آن خود کرده است. در مراحل بعد ایتالیا، فرانسه و سایر کشورهای اروپایی و در آسیا نیز ژاپن در این مبحث پیشتاز است. همانطور که عرض کردم، آگاهی و آموزش قدم اول در عملیاتی کردن این فرهنگ است.

بسپار- آیا در سال های اخیر، این بخش رشدی داشته است؟ چند درصد تفکیک در مبدا صورت می­گیرد و این فرهنگ سازی در چه مرحله­ای قرار دارد؟
میرخان: هرچند در سال­های اخیر فرهنگ عمومی بهبود یافته است اما تغییر شاید حدود ۱ درصد بوده است!

(ادامه دارد…)
متن کامل این گفت و گو را در شماره ۱۹۳ام ماهنامه بسپار که در نیمه مهرماه منتشر شده است، بخوانید.
در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه ی اصلی همین سایت وجود دارد