نوشداروی پیش از مرگ محیط‌زیست
یادداشت نخست روزنامه جهان صنعت مورخ ۳۱مرداد۱۳۹۶
مقاله سرکار خانم موسوی در «جهان صنعت» مورخ ۲۴ /۵/ ۹۶ با عنوان «ابتکار از خودی‌ها گل خورد»، باعث شد به عنوان دبیرکل تنها تشکل اقتصاد سبز مواردی را به استحضار خوانندگان محترم آن روزنامه برسانم.
سالها پیش تفکر پایای سلبی تنها روش متدوال برای مدیریت محیط‌زیست کشورهای جهان بود. براساس این تفکر هر یک از آثار حیات بشر که بر محیط‌زیست اثر تخریبی دارد بلافاصله بایستی متوقف شود؛ از این رو، صاحبان این تفکر تا آنجا که یارای مقاومت داشتند با صرف منابع مختلف کشورهاشان در مقابل برخی پروژه‌های توسعه‌ای می‌ایستادند. در نهایت وقتی نیاز راهبردی کشورها به توسعه بیشتر بود قطار توسعه از روی محیط‌زیست عبور می‌کرد. این تفکر یک اشکال دیگر هم داشت: تبدیل سازمانهای حفاظت محیط‌زیست به یک نهاد صیانتی و وابستگی تام آن به ردیفهای هزینه‌ای بودجه.
از اواخر سه دهه پیش که لزوم یافتن راهکاری بهینه برای مدیریت و حفاظت از محیط‌زیست ضرورت یافت، رویکرد متفکران این حوزه اندک اندک به تفکری پایا و خلاق مبدل گردید که امروزه اقتصاد سبز نامیده می‌شود. اقتصاد سبز با اتخاذ سیاستهایی مشخص، کسب و کارهایی را که موجب تعالی محیط‌زیست می‌شود در مقابل سایر فعالیتهای اقتصادی، قدرتمند می‌سازد؛ در چنین شرایطی دولتها بدون نیاز به دخالت در اجرا و بدون نیاز به بودجه‌های کلان صیانتی بر حفظ و بهبود شاخصهای زیست‌محیطی خود نظارت می‌کنند.
به عنوان نمونه بازدید و اقامت سالانه ده‌ها هزار نفر توریست در پارک ملی یلواستون امریکا سالانه دو میلیارد دلار درآمد برای این کشور در بردارد. در این پارک جاذبه‌های طبیعی متنوعی نظیر آب‌فشان‌ها، چشمه‌های اسیدی و گونه‌های جانوری و گیاهی حفاظت‌شده متعدد وجود دارد.
پلیس این پارک وظیفه دارد تمام گونه‌های جانوری کمیاب این پارک را به ردیاب مجهز نموده و پس از آموزش نحوه مواجهه بی‌خطر با گونه‌های مختلف حیات وحش به توریستها، تورهای پیاده یا سواره بازدید از حیات خرس‌ها، شیرهای کوهی، گاومیش‌های وحشی و… برگذار نماید. نکته جالب اینجاست که بر اساس آمار ارایه شده در گزارش‌های سالانه این پارک، مجموع نیروهای محیط‌بان این پارک ملی با وسعتی در حدود استان یزد چند صد نفر است و ۷۰درصد تهدیدات زیست‌محیطی این پارک توسط توریستها گزارش می‌گردد.
همانطور که اشاره شد یکی دیگر از جاذبه‌های این پارک آب‌فشان‌ها هستند. یکی از معروف‌ترین این آب‌فشان‌ها که به «پیر باوفا» موسوم است سالها است هر ۵۸دقیقه یک بار آب داغ را در ارتفاعی در حد ۴۵متر به آسمان فواره می‌کند. یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدی این پارک هتل چوبی زیبایی است که با ۲۰۰ اتاق در دو طبقه در مقابل این آب‌فشان ساخته شده است. این هتل در عین حال از یکی از سختگیرانه‌ترین استانداردهای زیست‌محیطی برخوردار است. تمام پساب آن پس از تصفیه با بالاترین کیفیت ممکن صرف تاسیسات و فضای سبز هتل شده و تمام پسماند آن به خارج از پارک حمل و در آنجا مدیریت می‌گردد.
مقایسه همین دو مورد با فعالیت فعالان محیط‌زیست ایران در مخالفت و مقاومت در برابر هر تغییری بدون ارایه راه‌حل‌های مناسب و یا تجربه تخریب هتل واریان به واسطه آلودگی که در منابع آبی سد کرج منتشر می‌نمود نشان می‌دهد که نگاه مدیران و فعالان حوزه محیط‌زیست نیازی جدی به بروزرسانی دارد. مدیران محیط‌زیست بایستی تفکرهای پویا و خلاق اقتصاد سبز را جایگزین تفکرات پایا و سلبی خویش کرده و فعالان و تشکلهای مردم‌نهاد محیط‌زیست به جای ایستادن در برابر توسعه آن‌را با معیارهای و موازین علمی به سمتی هدایت کنند که هم اقتصاد و هم محیط‌زیست متنعم گردند.
اینجانب به عنوان مدیر تشکلی که در سه سال گذشته بیشترین تعامل را با سازمان حفاظت محیط‌زیست داشته‌ام شهادت می‌دهم که به جز شخص خانم دکتر ابتکار و چند تن از مشاورین و مدیران ایشان، نگاه پایا و سلبی در تمام مویرگهای این سازمان استقرار داشته‌است. وقتی در جلسات مختلف سخن از اتخاذ سیاستهای حمایتی قابل رقابت با جهان در حوزه بازیافت نظیر:
۱- معافیت مالیاتی اقتصاد سبز،
۲- چرخه وصول و پرداخت هزینه بازیافت به بازیافت کننده (که در ماده ۱۲آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند ذکر گردیده و به دلیل ایرادات شکلی و قانونی قابلیت اجرا ندارد)،
۳- شفافیت مناسبات حاکم بر بازار پسماندها و یا
موارد مشابه دیگر می‌رفت به کرات این پاسخ مطرح می‌شد که «مگر ما وزارت دارایی هستیم؟» یا «بازار پسماند چه ارتباطی با حفاظت محیط‌زیست دارد؟» یا «اگر اقتصاد سبز واقعا قابلیت ایجاد ده میلیارد دلار ارزش‌افزوده و یک میلیون نفر اشتغال داشت، رییس جمهور خودش این کار را انجام می‌داد…» که حتی تلاش مجدانه و پیگیری فداکارانه شخص خانم دکتر ابتکار نیز به سختی بر چنین مقاومتهایی فائق می‌آمد. نکته‌ای که در اینجا ذکر آن اهمیت دارد این است که اتفاقا سبز نمودن اقتصاد کشور و ایجاد زیرساختهای فرهنگی و اقتصادی آن نه‌تنها وظیفه رهبری یا ریاست‌جمهوری یا حتی وزیران و سایر نهادها نیست که اتفاقا در تمام کشورهای موفق جهان در این حوزه تنها و تنها با محوریت و همکاری خلاقانه تشکلهای مردمی و سازمانهای حفاظت محیط‌زیست به وجود آمده و قلب پیکره توسعه کشورها گردیده است.
سیدتوحید صدرنژاد*
دبیرکل اتحادیه صنایع بازیافت ایران
stohids@aol.com
<p style=”direction: ltr; text-align: center;”>Fullscreen Mode
